یک تاریخ‌پژوه با بیان اینکه هر چند هر پدیده تاریخی را با شرایط آن زمان باید بررسی کرد گفت: خیلی از افراد از جمله ملک‌الشعرای بهار ـ ملی‌گرا ـ دچار این اشتباه تاریخی شدند، وی معتقد بود که اگر قرارداد ۱۹۱۹ اجرا شود، خطر تجزیه ایران از بین می‌رود.
به گزارش قم خبر ؛ امیر نعمتی لیمائی، تاریخ‌پژوه و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با فارس به مناسبت سالروز اشغال ایران در جنگ جهانی اول اظهار داشت: دلیل اصلی اینکه دولت‌های متخاصم در جنگ جهانی اول بی‌طرفی ایران را در جنگ جهانی اول را رعایت نکردند و ایران را اشغال کردند موقعیت ژئوپلیتیکی ایران بود و همچنین ایران در همسایگی روسیه و مستمره عزیز انگلستان یعنی هندوستان قرار داشت.
وی افزود: در اوایل جنگ جهانی اول که تفکرات مارکسیستی در روسیه رشد پیدا کرد و در ایران نیز طرفدار پیدا کرد که دلیل دیگری شد که جلوی رشد تفکرات مارکسیستی ایران گرفته شود تا ایران به دامن مارکسیست‌ها نیافتد.
نعمتی گفت: همزمان با جنگ جهانی اول دولت مرکزی ایران فوق‌العاده ناتوان بود که قدرت مادی و نظامی نداشت تا در برابر نیروهای متخاصم مقاومت کند. تازه دولت‌های ایران دولت مستعجل بودند که بعد از مشروطه و شرایط نابسامان کشور دولت را در اختیار می‌گرفتند. همچنین عموما این دولت‌ها، دولت‌های سرسپرده بودند.
وی با انتقاد از برخی مورخان که معتقدند وثوق‌الدوله نخست‌وزیر وقت ایران مصادف با جنگ جهانی اول قرارداد ۱۹۱۹ را برای جلوگیری ازتجزیه ایران با انگلستان بسته بود، افزود: هر چند هر پدیده تاریخی را با شرایط آن زمان باید بررسی کرد. من موافق این تحلیل نیستم. این مورخ گفت: انگلستان قدرت بلامنازعه جهان آن زمان بود که قبل از قرار داد ۱۹۱۹ ترجیح می‌داد دولت ضعیف در ایران بر سر کار باشد تا منافع انگلستان در هندوستان به خطر نیافتد چون تاریخ نشان داده بود که هر زمان که ایران قدرت می‌گرفت، فیلش یاد هندوستان می‌کرد.
وی افزود: به همین دلیل انگلستان در پی تجزیه ایران بود و برخی از سیاستمداران فکر می‌کردند با قرارداد ۱۹۱۹ ایران تحت سلطه انگلستان قرار می‌گیرد و به همین دلیل از تجزیه آن جلوگیری می‌شود. خیلی از افراد از جمله ملک‌الشعرای بهار ـ ملی‌گرا ـ دچار این اشتباه تاریخی شد و معتقد بود که اگر قرارداد ۱۹۱۹ اجرا شود، خطر تجزیه ایران از بین می‌رود.
وی ادامه داد: یکی از تبعات ورود اشغالگران به ایران در زمان جنگ جهانی اول، قحطی نان و تلفات نیروی انسانی بسیار زیاد بود که متاسفانه آمار بسیار دقیقی از تلفات وجود ندارد و اما با تمام این وجود بعد از جنگ جهانی اول حدود مرزی ایران رعایت شد ومنتاسفانه از دل نیروهای اشغالگر دیکتاتوری مانند رضاخان به سلطنت رسید.
این مورخ ادامه داد: در زمان جنگ جهانی اول آیرون‌ساید با رضاخان آشنا شد و زمینه به قدرت رسیدن او را فراهم کرد و آشنایی آیرون‌ساید با رضاخان در جنگ جهانی اول رخ داد که در آغاز دولت انگلستان از آن بی‌خبر بود ولی در نهایت از به قدرت رسیدن رضاخان حمایت کرد چون انگلستان به این نتیجه رسید بعد از حکومت رضاخان می‌تواند ایران را ترک کند و رضاخان بهترین گزینه در جهت حفظ منافع انگلستان در ایران است.
وی با اشاره به اینکه رضاخان در اوایل حکومت خود کاملا در جهت منافع انگلستان عمل کرد هر چند در ادامه حکومت اختلافاتی با انگلستان پیدا کرد ، گفت: دولت‌های متخاصم در جنگ جهانی اول هر یک به طریقی ایران را ترک کردند و دولت عثمانی بعد از شکست از ایران خارج شد و انقلاب اکتبر در روسیه باعث خروج شوروی از ایران شد و انگلستان نیروی خود را در ایران بر سر کار آورد.
ارسال نظر